Akram Khan Topluluğu sahnede: Orman mülteci çocukları sever mi acaba?

Ayşen Güven

Hızlı ayak hareketleri, yumuşak dönüşler, ellerin kıvrılışıyla klasik bir Hint halk dansı “Kathak”. Üstelik bu dans, “Orman Kitabı”nda kıssalar üzerinde performe ediliyor bir nevi. İlhamını bu danstan ve bu dansın hikaye anlatma marifetinden de alan koreografisiyle Akram Khan Topluluğu, 26. İstanbul Tiyatro Festivali’nin en etkileyici sahnelerinden birine bizi ortak etti. “Orman Kitabı”, görsel teknolojileri kullanma biçimiyle ise yalnızca seyir değil tıpkı vakitte bir tecrübeydi, hatta tahminen biraz da ilham.

Anlatının merkezini, Rudyard Kipling’in yüzlerce lisana çevrilmiş bir dünya klasiği kitabının kahramanı Mowgli’nin ormanla imtihanında, bir çocuğun öbür tiplerle yakaladığı dostluk oluşturuyor. Khan’ın yorumundaysa, iklim krizi paralelinde çıkan savaşlar, atılan bombalar ve yoksullukla ormana sığınan bir mülteci çocuk Mowgli ve annesinin ona öğrettiği “doğa yasası”…

İklim krizi sebebiyle yerinden yurdundan, ailesinden kopup uçuşuyor yapraklar üzere Mowgli. Ki zati iklimin yolunu şaşırması, birebir vakitte fakirin daha mahrum olması, adaletsizliğin kılıcını bilemesi ve savaşın yıkıcı şiddetinin de sebebi, modülü, devamı ya da sonucu oluyor. Mowgli ise bir mülteci olarak, ömür alanını beşerler tahrip ederken tabiattaki başka canlılarla av-avcı bağlantısının yerine dostluk, dayanışma ve eşit paylaşımı koyuyor. Tabiatın yasasını yine kurmayı öneriyor adeta.

.

Sahne lisanıyla destansı diyebileceğim bu 130 dakika, bugün “orman”a organik bir biçimde hangimiz girebilir diye de düşündürüyor! Ya da “İnsan türü arasında bugün doğayı anlamaya, ona saygı duymaya en yakın olan mülteciler olabilir mi?” diye mesela. Savaşla, yoksullukla, sömürüyle “evinden” edilen insanların tabiatın kayıplarına yakınlığı, benzerliği çok çarpıcı değil mi?

Akram Khan seyre dair notlarda, Rudyard Kipling’in sanat hayatına ünlü romanı ‘Orman Kitabı’yla başladığını vurguluyor. Khan, roman 1984’te bir Hint dans performansı olarak uyarlandığında ve Mowgli rolünü oynadığında henüz on yaşındaymış. Bu yorumunda Khan, insan ve doğa hiyerarşisi üzerinde duran romanın eğimini, iklim krizine paralel şekilde mülteciliğe düşen bir çocuğun öyküsüne doğru bükmüş. Ve 26. İstanbul Tiyatro Festivali, bu vesileyle bizi ‘Orman Kitabı’nın bu en yeni koreografisiyle buluşturdu.

Akram Khan Topluluğu’nun yaşadıkları çağa dair konular anlatmayı seçtiğinden her yerde bahsediliyor. Sanırım bu yüzden ‘Orman Kitabı’ koreografisiyle, metnin tekrar yorumuyla, animasyonlarının (rotoskop tekniğiyle hazırlanmış) estetiğiyle zehir üzere acıta acıta bedenimizden kalbimize, aklımıza gerçek yol alıyor.

.

Garip bir tadı var zira, acıya paralel haz da veriyor tıpkı vakitte. Mesela bestekar Jocelyn Pook’un müziklerinin sahnede bir lisan olabildiğini, rol alabildiğini; bu nedenlerle seyirdeki hazza katkısını konuşmalıyız hakikaten. Ses dizaynının, görsel teknolojilerin tesirini inanılmaz artırdığını da vurgulamalıyım. Bütün bu dijital görsel şölen lisanının sinemaya benzeme riski de var. Fakat oyunda bu istikrarın güzel kurulduğunu düşünüyorum; tiyatroya ayaklarını basmayı ve seyirciye bunu hissettirmeyi başarmışlar. Çizgi beşerlerle sahi olanların, çizgi ağaçlarla sahi olanların, çizgi hayvanlarla sahi olanların birbirinden ayrılamaz halde canlanışının da seyir hazzımıza büyük etkisini… Dekor ve kostümlerin sadeliği de tabiata yüzünü dönen bir öyküye çok yakışmış. Bu iki mevzuda tüm ögeler minimal lakin yaratıcı da.

Sadece şovun içinde yazı görmek ve insan sesi duymak, yabancılaştığım anları peşinden getirdi. “Orman Kitabı”, tabiatın seslerine, onlara benzeyen bestelere ve dansa teslim olup, başlayıp bitebilirdi diye aklımdan geçti.

Nihayetinde “Orman Kitabı” tam da bulunduğumuz ana kolay kolay etki etti, seyirciyle de içten bir irtibat kurabildi. Şenlik akşamlarından birine büyülü bir gerçek bırakıp gitti.